NCERT solution class 8 sanskrit chapter 15 प्रहेलिका

---

Page No 104:

Question 1

श्लोकांशेषु रिक्तस्थानानि पूरयत −
(क) सीमन्तिनीषु का ———————राजा ——————— गुणोत्तम: ।
(ख) कं सञ्जघान ——————— का ——————— गङ्गा?
(ग) के ——————— कं ——————— न बाधते शीतम् ।।
(घ) वृक्षाग्रवासी न च ———————, ——————— न च शूलपाणि ।

Answer:

(क) सीमन्तिनीषु का शान्ता राजा कोऽभूत् गुणोत्तम: ।
(ख) कं सञ्जघान कृष्ण: का शीतलवाहिनी गङ्गा?
(ग) के दारपोषणरता: कं बलवन्तं न बाधते शीतम् ।।
(घ) वृक्षाग्रवासी न च पक्षिराज, त्रिनेत्रधारी न च शूलपाणि: ।

---

Question 2

श्लोकांशान् योजयत −

	क	ख
(क)	किं कुर्यात् कातरो युद्धे	मृगात् सिंह: पलायते।
(ख)	विद्वद्भि: का सदा वन्घा	अत्रैवोक्तं न बुध्यते।
(ग)	कं सञ्जघान कृष्ण:	काशीतलवाहिनी गङ्गा।
(घ)	कथं विष्णुपदं प्रोक्तं	तक्रं शक्रस्य दुर्लभम्।

Answer:

	क	ख
(क)	किं कुर्यात् कातरो युद्धे	अत्रैवोक्तं न बुध्यते।
(ख)	विद्वदभि: का सदा वन्घा	तक्रं शक्रस्य दुर्लभम्।
(ग)	कं सञ्जघान कृष्ण	मृगात् सिंह: पलायते।
(घ)	कथं विष्णुपदं प्रोक्तं	काशीतलवाहिनी गङ्गा।

---

Page No 105:

Question 3

उपयुक्तकथनानां समक्षम् ‘आम्’ अनुपयुक्तकथनानां समक्षं न इति लिखत −

	यथा-सिंह: करिणां कुलं हन्ति।	आम्
(क)	कातरो युद्धे युद्धयते।	–
(ख)	कस्तूरी मृगात् जायते।	–
(ग)	मृगात् सिंह: पलायते	–
(घ)	कंस: जघान कृष्णम्।	–
(ङ)	तक्रं शक्रस्य दुर्लभम्।	–
(च)	जयन्त: कृष्णस्य पुत्र।	–

Answer:

	यथा-सिंह: करिणां कुलं हन्ति।	आम्
(क)	कातरो युद्धे युद्धयते।	न
(ख)	कस्तूरी मृगात् जायते।	आम्
(ग)	मृगात् सिंह: पलायते	न
(घ)	कंस: जघान कृष्णम्।	न
(ङ)	तक्रं शक्रस्य दुर्लभम्।	आम्
(च)	जयन्त: कृष्णस्य पुत्र।	न

---

Question 4

अधोलिखितानां पदानां लिङ्गं विभक्ति वचनञ्च लिखत −

	पदानि	लिङ्गम्	विभक्ति:	वचनम्
	यथा-करिणाम्	पुँल्लिङ्गम्	षष्ठी	बहुवचनम्
	कस्तूरी	———————	———————	———————
	युद्धे	———————	———————	———————
	सीमन्तिनीषु	———————	———————	———————
	बलवन्तम्	———————	———————	———————
	शूलपाणि:	———————	———————	———————
	शक्रस्य	———————	———————	———————

Answer:

	पदानि	लिङ्गम्	विभक्ति:	वचनम्
	यथा-करिणाम्	पुँल्लिङ्गम्	षष्ठी	बहुवचनम्
	कस्तूरी	स्त्रीलिङ्गम्	प्रथमा	एकवचनम्
	युद्धे	पुँल्लिङ्गम्	सप्तमी	एकवचनम्
	सीमन्तिनीषु	स्त्रीलिङ्गम्	सप्तमी	बहुवचनम्
	बलवन्तम्	पुँल्लिङ्गम्	द्वितीया	एकवचनम्
	शूलपाणि:	पुँल्लिङ्गम्	प्रथमा	एकवचनम्
	शक्रस्य	पुँल्लिङ्गम्	षष्ठी	एकवचनम्

---

Page No 106:

Question 5

कोष्ठकान्तर्गतानां पदानामुपयुक्तविभक्तिप्रयोगेन अनुच्छेदं पूरयत −
एक: काक: ——————— (आकाश) डयमान: आसीत्। तृषार्त: स: ——————— (जल) अन्वेषणं करोति। तदा स: ——————— (घट) अल्पं ——————— (जल) पश्यति। स ——————— (उपल) आनीय ——————— (घट) पातयति। जलं ——————— (घट) उपरि आगच्छति। ——————— (काक) सानन्दं जलं पीत्वा तृप्यति।

Answer:

एक: काक: आकाशे  डयमान: आसीत्। तृषार्त: स: जलस्य  अन्वेषणं करोति। तदा स: घटे अल्पं जलं  पश्यति। स: उपलान्  आनीय घटे  पातयति। जलं घटे  उपरि आगच्छति। काक:  सानन्दं जलं पीत्वा तृप्यति।

---