NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 1 - शब्द परिचयः 1

Page No 3:

Question 1:

(क) उच्चारणं कुरुत।

​

छात्रः	गजः	घटः
शिक्षकः	मकरः	दीपकः
मयूरः	बिडालः	अश्वः
शुकः	मूषकः	चन्द्रः
बालकः	चालकः	गायकः

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।
 

कृषकः	वृषभः	भल्लूकः
​
मण्डूकः	कपोतः	पर्यङ्कः
दूरभाषः	काकः	सौचिकः

Answer:

(क)  नोटः इस प्रश्न का उत्तर विद्यार्थियों को स्वयं बोलकर करना है। अतः विद्यार्थी इन्हें स्वयं पढ़कर बोले।

(ख) ​ नोटः इस प्रश्न का उत्तर विद्यार्थियों को स्वयं बोलकर करना है। अतः विद्यार्थी इन्हें स्वयं पढ़कर बोले।

Page No 4:

Question 2:

(क) वर्णसंयोजनेन पदं लिखत-

यथा-
 

च् + अ + ष् + अ + क् + अः	=	चषकः
स् + औ + च् + इ + क् + अः	=
श् + उ + न् + अ + क् + औ	=
ध् + आ + व् + अ + त् + अः	=
व् + ऋ + द् + ध् + आः	=
ग् + आ + य्+ अ + न् + त् + इ	=

(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत-

यथा- ल्+अ+घ्+उः
 

सीव्यति	=	..................................
वर्णाः	=	..................................
कुक्कुरौ	=	..................................
मयूराः	=	..................................
बालकः	=	..................................

Answer:

(क)
 

च् + अ + ष् + अ + क् + अः	=	चषकः
स् + औ + च् + इ + क् + अः	=	सौचिकः
श् + उ + न् + अ + क् + औ	=	शुनकौ
ध् + आ + व् + अ + त् + अः	=	धावतः
व् + ऋ + द् + ध् + आः	=	वृद्धाः
ग् + आ + य्+ अ + न् + त् + इ	=	गायन्ति

(ख)

सीव्यति	=	स् + ई + व् + य् + त् + इ
वर्णाः	=	व् + अ + र् + ण् + आः
कुक्कुरौ	=	क् + उ + क् + क् + उ + र् + औ
मयूराः	=	म् + अ + य् + ऊ + र् + आः
बालकः	=	ब् + आ + ल् + क् + अः

Page No 5:

Question 3:

उदाहरणं दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
यथा-

चषकः	चषकौ	चषकाः
.................	बलीवर्दौ	..................
शुनकः	..................	..................
..................	..................	मृगाः
..................	सौचिकौ	..................
मयूरः	..................	..................

Answer:

चषकः	चषकौ	चषकाः
बलीवर्दः	बलीवर्दौ	बलीवर्दाः
शुनकः	शुनकौ	शुनकाः
मृगः	मृगौ	मृगाः
सौचिकः	सौचिकौ	सौचिकाः
मयूरः	मयूरौ	मयूराः

Page No 5:

Question 4:

चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत-
 

.....................	.....................	.....................
.....................	.....................	.....................

Answer:

गजः	काकः.	चन्द्रः
तालः	ऋक्षः	बिडालः

Page No 6:

Question 5:

चित्रं दृष्टवा उत्तरं लिखत-
 

यथा- बालकः  किं करोति? बालकः पठति।
अश्वौ किं कुरुतः? ...............................
कुक्कुराः किं कुर्वन्ति? ...............................
छात्रौ किं कुरुतः? ..............................
कृषकः किं करोति? .............................
गजौ किं कुरुतः? .............................

Answer:

बालकः पठति।
अश्वौ धावतः।
कुक्कुराः बुक्कन्ति।
छात्रौ गायतः।
कृषकः क्षेत्र कर्षति।
गजौ चलतः

Page No 7:

Question 6:

पदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत-
 

गजाः		नृत्यन्ति
सिंहौ		गायति
गायकः		पठतः
बालकौ		चलन्ति
मयूराः		गर्जतः

Answer:

गजाः		चलन्ति
सिंहौ		गर्जतः
गायकः		गायति
बालकौ		पठतः
मयूराः		नृत्यन्ति

Page No 8:

Question 7:

मञ्जूषातः पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
 

नृत्यन्ति

गर्जतः

धावति

चलतः

फलन्ति

खादति

 

(क)	मयूराः ................।	(घ)	सिंहौ .....................।
(ख)	गजौ ..................।	(ङ)	वानरः ....................।
(ग)	वृक्षाः ..................।	(च)	अश्वः .....................।

Answer:

(क)	मयूराः नृत्यन्ति।	(घ)	सिंहौ गर्जतः।
(ख)	गजौ चलतः।	(ङ)	वानरः खादति।
(ग)	वृक्षाः फलन्ति।	(च)	अश्वः धावति।

Page No 8:

Question 8:

सः, तौ, ते इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
 

यथा-	अश्वः धावति।	–	सः धावति।
(क)	गजाः चलन्ति।	–	................ चलन्तिः।
(ख)	छात्रौ पठतः।	–	................. पठतः।
(ग)	वानराः क्रीडन्ति।	–	................ क्रीडन्ति।
(घ)	गायकः गायति।	–	................ गायति।
(ङ)	मयूराः नृत्यन्ति।	–	................ नृत्यन्ति।

Answer:

(क)	गजाः चलन्ति।	–	ते चलन्तिः।
(ख)	छात्रौ पठतः।	–	तौ पठतः।
(ग)	वानराः क्रीडन्ति।	–	ते क्रीडन्ति।
(घ)	गायकः गायति।	–	सः गायति।
(ङ)	मयूराः नृत्यन्ति।	–	ते नृत्यन्ति।

View NCERT Solutions for all chapters of Class 6

Login or Create a free account